Cinsiyet eşitliği temel bir insan hakkı olduğu halde, bugün dünyanın her köşesinde kadınlara yönelik ayrımcı, cinsiyetçi politika ve uygulamalar hala sürüyor. BM Sürdürülebilir Kalkınma Amaçları arasında sayılan toplumsal cinsiyet eşitliği ile işte, siyasette ve sosyal hayatta, her türlü karar mekanizmasında 2030 yılında eşitlik hedefleniyor ve dünyanın yarısını oluşturan kadınlar bu hedefe önümüzdeki on yılda ulaşılabileceğine inanmak istiyor.
Kadınlarla erkekler arasındaki orantısız fark ya da eşitsizlikleri ifade eden cinsiyet eşitsizliği, cinsiyet açığı veya uçurumu olarak da adlandırılıyor. Eğitime erişimde, iş hayatına katılımda, politik ve ekonomik karar alma pozisyonlarında yer almada geniş ve derin biçimde kendini gösteren eşitsizliklerin giderilmesi için kadınlar ve erkeklerin toplum içinde eşit hak ve fırsatlara sahip olmaları, bunları eşit biçimde kullanabilmeleri, dolayısıyla toplum tarafından eşit muamele görmeleri gerekiyor.
Kadınların ülkelerinin ekonomik, sosyal, siyasi ve kültürel hayatlarına erkeklerle eşit düzeyde katılma imkânlarının olmaması toplumun refah düzeyinin de düşük düzeylerde kalmasına sebep oluyor. Bir başka deyişle, cinsiyet eşitliği yalnızca kadınların değil toplumun tüm üyelerinin kazanımlarını etkiliyor, eşitlik sosyal ve ekonomik gelişime katkı sunuyor. Eşitliğe ilişkin bireylerde ve toplumda farkındalığın artırılması eşitsizliğin azaltılması yolunda önemli bir adım olarak görülüyor.
Cinsiyet eşitliği/eşitsizliği bir dizi istatistik kullanılarak oluşturulan ortak parametrelerle ölçülüyor. Eğitim ve sağlık hizmetlerine erişim, çalışma yaşamına ve politikaya katılımda kadınlar ve erkeklerin eşitliği istatistiklerle sorgulanıyor.
Medyada yer bulan ve en sık başvurulan sıralamalar,
Kadınlarla erkekler arasındaki orantısız fark ya da eşitsizlikleri ifade eden cinsiyet eşitsizliği, cinsiyet açığı veya uçurumu olarak da adlandırılıyor. Eğitime erişimde, iş hayatına katılımda, politik ve ekonomik karar alma pozisyonlarında yer almada geniş ve derin biçimde kendini gösteren eşitsizliklerin giderilmesi için kadınlar ve erkeklerin toplum içinde eşit hak ve fırsatlara sahip olmaları, bunları eşit biçimde kullanabilmeleri, dolayısıyla toplum tarafından eşit muamele görmeleri gerekiyor.
Kadınların ülkelerinin ekonomik, sosyal, siyasi ve kültürel hayatlarına erkeklerle eşit düzeyde katılma imkânlarının olmaması toplumun refah düzeyinin de düşük düzeylerde kalmasına sebep oluyor. Bir başka deyişle, cinsiyet eşitliği yalnızca kadınların değil toplumun tüm üyelerinin kazanımlarını etkiliyor, eşitlik sosyal ve ekonomik gelişime katkı sunuyor. Eşitliğe ilişkin bireylerde ve toplumda farkındalığın artırılması eşitsizliğin azaltılması yolunda önemli bir adım olarak görülüyor.
Cinsiyet eşitliği/eşitsizliği bir dizi istatistik kullanılarak oluşturulan ortak parametrelerle ölçülüyor. Eğitim ve sağlık hizmetlerine erişim, çalışma yaşamına ve politikaya katılımda kadınlar ve erkeklerin eşitliği istatistiklerle sorgulanıyor.
Medyada yer bulan ve en sık başvurulan sıralamalar,
- Her yıl Ekim ayında açıklanan Avrupa Birliği Cinsiyet Eşitliği Enstitüsü (EIGE) Cinsiyet Eşitliği İndeksi (Gender Equality Index)
- Her yıl Aralık ortasında açıklanan Dünya Ekonomik Forumu Küresel Cinsiyet Uçurumu Raporu (World Economic Forum, Global Gender Gap Report)
- Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı (UNDP) İnsani Gelişmişlik Raporları kapsamında hazırlanan Cinsiyet Eşitsizliği İndeksi ve Toplumsal Cinsiyet Gelişim Indeksi (Human Development Reports, Gender Inequality Index, GII ve Gender Development Index, GDI)
- Beş yılda bir hazırlanan ve sonuncusu 2019’da yayınlanan OECD Sosyal Kurumlar ve Cinsiyet İndeksi (Social Institutions and Gender Index, SIGI)
- 2017 yılında geliştirilen ve ikincisi 2019 Ekim sonunda yayınlanan Küresel Kadın, Barış ve Güvenlik İndeksi (Global Women, Peace and Security Index)
Bir yazı dizisiyle bu indeksleri tek tek inceleyeceğiz. Sıralamaların neye göre yapıldığını, hangi göstergelerin dikkate alındığını ve sonuçta bize neler söylediğini ele alacağız. Daha ayrıntılı bilgi edinmek isteyen okurlar için çevrimiçi bağlantıları da vereceğiz.
Z. Gül Üstün
Z. Gül Üstün
