Kadın Eserleri Kütüphanesi ve Bilgi Merkezi'nin kapsamı
Türkiye'de kadınlar, eğitim, seçme ve seçilme, çalışma gibi haklarını kazanmak, eşit vatandaşlar olmak için en az 150 yıldır mücadele ediyorlar. Bu mücadelenin Osmanlı'dan Cumhuriyet'e ve günümüze ulaşabilen yazılı, basılı kaynakları, tanıklıklar, görseller, kadınların özel arşivleri, kısaca kadın tarihini yeniden yazmak için gerekli birincil kaynaklar 1990'dan beri bir Sivil Toplum Kuruluşu olan Kadın Eserleri Kütüphanesi ve Bilgi Merkezi Vakfı tarafından derleniyor. Fener'de İstanbul Büyükşehir Belediyesi'ne ait bir binada, açılan özel konulu kütüphane ve kadın araştırmaları merkezi 32 yıldır kamu hizmeti veriyor. Vakfın sağlama politikalarının yanı sıra, kitap, süreli yayın, görsel malzeme, özel arşiv ve belgelerin bir bölümü, destekçi bağışlarıyla sağlandı ve bu destekler artarak devam ediyor. Merkez, bünyesinde topladığı kişisel ve kurumsal arşivler, etkinlikler, yayınlar ve gerçekleştirdiği projelerle Türkiye Kadın Hareketinin hafızası olmayı, yurt içinde ve dışında çeşitli çalışmalara kaynak sağlamayı sürdürüyor.
Vakıf nasıl kuruldu?
1980'lerin sonunda Türkiye Kadın Hareketinin önemli kazanımlarından biri, kadın odaklı kurumların oluşturulmasıydı. İstanbul Üniversitesi Kadın Sorunları Uygulama ve Araştırma Merkezi, Mor Çatı Kadın Sığınağı Vakfı gibi kurumların yanı sıra, verilen kadın mücadelesini belgelemek, arşivlemek ve gelecek kuşaklara bırakmak isteyen bir grup kadın tarafından Kadın Eserleri Kütüphanesi ve Bilgi Merkezi Vakfı kuruldu. Şirin Tekeli, Aslı Davaz, Füsun Akatlı, Jale Baysal ve Füsun Ertuğ (Yaraş) tarafından başlatılankuruluş süreci bir yıl süren destek arayışı sonucu, 8 Mart 1990'da pek çok kişinin imece desteğiyle Vakfa dönüştü. Mekan arayışı, Fener'deki tarihi bir binanın, Nurettin Sözen başkanlığında İstanbul Belediyesi ile Vakıf arasında gerçekleştirdiği protokol ile kütüphane oluşturulmak üzere tahsis edilmesi ile sonuçlandı. Kadın Eserleri Kütüphanesi, 14 Nisan 1990'da bir törenle kapılarını açtığında henüz ortada 'kadın arşivleri' yoktu, ancak bu işe gönül vermiş, inanmış çok sayıda gönüllü kadın emeği vardı.
Kütüphane ve Bilgi Merkezinin Günümüzdeki Arşiv ve Koleksiyonları
Bugün Kütüphane'de yer alan arşiv ve koleksiyonlar 16 başlıkta değerlendiriliyor. Kitap, Süreli Yayın, Görsel arşiv gibi koleksiyonların dışında 'Özel Arşiv Koleksiyonu' en özgün arşivlerden biridir. Vakfa arşivini bağışlamış olan 80 kadar kadına ve Amargi, Türk Üniversiteli Kadınlar Derneği gibi kadın kurumlarına ait arşivler kadın tarihinin yazımı için birincil kaynakları oluşturur. Bunlar dışında Kadın Örgütleri, Efemera, Nadir Eserler, Tez, Makale, Afiş, İşitsel, Sözlü Tarih, Kadın Sanatçılar, Kadın Yazarlar ve Sanat Eserleri Koleksiyonları da diğer alt başlıkları oluşturur. Bugün 15.000'i aşkın özel konulu kitaba, Osmanlı'dan günümüze 25.000 sayı süreli kadın dergisine, 650 klasörden oluşan gazete kupür koleksiyonuna, sayıları 300'e varan nadir esere, binlerce fotoğraflık bir görsel koleksiyona ve afiş koleksiyonuna sahip olan kütüphanemiz arşivlerinin büyük bölümünü dijitalleştirme, kataloglama ve erişime açma yolunda yoğun bir çalışma sürdürmektedir.Pandemi sürecinde İsveç Konsolosluğu desteğiyle gerçekleştirilen projeler sonucu 30.000 kadar belge, yayın, görsel malzeme, sanatçı ve yazar dosyaları Vakfın web sitesi üzerinden erişime açılmıştır (www.kadineserleri.org).
Vakıf, kuruluşundan bugüne Osmanlıca Dergilerin çevrim-yazımları, Bibliyografya, Özel Arşiv Katalogları, Sempozyum Bildiri kitapları, Ajandalar ve Kadın Thesaurus'u gibi toplam 50'den fazla yayın yaptı. Ayrıca, sayıları 400'e ulaşan kadın odaklı panel, sempozyum, konferans, konser, sergi ve şenliklerle kadınların yaratıcılığını, bilimsel ve sanatsal üretimlerini, fikirlerini toplumla paylaşmalarına, seslerini duyurmalarına olanak sağladı. Sadece araştırmacılara değil çeşitli kamu kurum ve kuruluşlarına, yazarlara, eğitimcilere, sanatçılara da kaynak ve malzeme sağlayan arşiv ve koleksiyonları herkesin kullanımına açıktır.
Sanatçılarla iş birliğinin en güncel örneklerinden birini 17 Mart- 30 Nisan 2022 tarihlerinde Depo'da açılan 'Kadın Arşivlerinden Yansıyanlar' Sergisi oluşturmaktadır. Türkiyeli ve İsveçli sanatçıların, Kadın Eserleri Kütüphanesi arşivini merkezine alan uzun soluklu kültürler arası işbirliği ve sanatsal araştırmalarının sonucunda ürettikleri işler sergilenmiştir.
Kadın Eserleri Kütüphanesi ve Bilgi Merkezi Vakfı ve Kütüphane mekanı neden önemlidir?
Bu Vakıf, kadınların var olma mücadelesinin bir sonucu olarak kuruldu ve 30 yılı aşkın bir süredir binlerce kadının emeğiyle, desteğiyle arşivlerini zenginleştirdi, sayısız araştırmaya, tartışmaya, kazanımlara altyapı oluşturdu. Çok sayıda kadın kitaplarını, belgelerini, özel arşivlerini Vakfa emanet etti.
Şirin Tekeli'nin, bir konuşmasında belirttiği gibi, ''kadın hareketinin varlığı bir yandan kadınlarla ilgili araştırmaları teşvik ederken, diğer yandan da klasik kütüphanelerin ve arşivlerin kadınların sorularına yanıt verme açısından ne kadar eksik olduklarının farkına varmamıza yol açar''.
Kütüphane'nin tarihi mekanı da, Bizans kadınlarının izlerini taşımakla kalmaz, içerdiği arşiv ve koleksiyonlarla Osmanlı'dan günümüze en az 150 yıllık bir 'kadın hafıza merkezi' olarak hizmet vermektedir.
Füsun Ertuğ- Vakıf Kurucu Üyesi
